انواع ریسک در بورس
آشنایی با انواع ریسک در بورس
اگر در بازار بورس به تازگی وارد شده اید باید با انواع ریسک در بورس آشنا شوید تا بهترین سرمایه گذاری در بورس را داشته باشید
تعریف انواع ریسک در بورس
در یک تعریف بسیار ساده، ریسک یعنی : “احتمال محقق نشدن پیش بینیها”
فرض کنید که قرار است در یک بازار مثلا بورس و اوراق بهادار سرمایهگذاری کنید و مبلغ ۱۰۰ میلیون تومان برای این کار در نظر گرفتهاید. طبق براوردها و محاسباتی که انجام دادهاید، پیشبینی میکنید که میزان سرمایه شما در سال آینده به ۱۶۰ میلیون تومان برسد و براساس این پیشبینی، اقدام به سرمایهگذاری مینمایید.
از اینجا به بعد دو حالت ممکن است رخ دهد: یا سرمایه مزبور در سال آینده به ۱۶۰ میلیون تومان یا بالاتر از آن میرسد، که در این صورت شما سرمایه گذاری موفقی داشتید و به اصطلاح ریسک سرمایه گذاری شما صفر بوده است، و یا این که پیشبینی شما درست از آب در نمیآید و مبلغ سرمایه شما به مبلغ مورد نظر نمیرسد.
مثلا بعد از گذشت یک سال به عدد ۱۳۰ میلیون تومان میرسید. در این صورت پیشبینی شما با ۵۰ درصد عدم موفقیت همراه بوده است. یعنی به جای ۶۰ میلیون تومان شما نیمی از آن یعنی ۳۰ میلیون تومان به دست آوردهاید. لذا مشخص میشود که ریسک همان احتمال عدم موفقیت است. هر اندازه احتمال عدم موفقیت در سرمایهگذاری بیشتر باشد، اصطلاحا ریسک سرمایهگذاری بیشتر خواهد بود. اشاره به دو نکته در این جا ضروری به نظر میرسد:
- اطلاعات و ورودیهای صحیح برای تحلیل و پیشبینی، نقش بسیار زیادی در کاهش ریسک سرمایهگذاری دارد.
- به دلیل این که همواره پیشبینیها نمیتواند به طور کامل محقق شود، پس فردی که قصد انجام هر نوع سرمایهگذاری را دارد باید توانایی پذیرش ریسک متناسب با بازار سرمایهگذاری مورد نظر خود را داشته باشد.
ریسک معنای خطر کردن نیست
ریسک بر خلاف باور عامیانه به معنای خطر کردن نیست. پذیرش ریسکهای معقول و مناسب میتواند در بلند مدت موفقیت مالی افراد را در پی داشته باشد. ثروتمندان خودساخته نیز به همین صورت موفقیتهای بزرگ را به دست آوردهاند. پس از آن که میزان ریسکپذیری خود را سنجیدید و دانستید کهآیا فرد ریسکپذیری هستید یا خیر، در ادامه قصد داریم با انواع ریسک در بازارهای سرمایهگذاری آشنا شویم.
ریسکهایی که افراد در سرمایهگذاری در بازارهای مختلف مثلا بورس با آن مواجه هستند، انواع مختلفی دارد. ریسک در یک طبقهبندی کلی، به دو دسته تقسیم می شود:
ریسک سیستماتیک (غیر قابل اجتناب):
ریسکهایی که کنترل آن در اختیار سرمایهگذار نیست را ریسک سیستماتیک یا غیر قابل اجتناب مینامند. نرخ تورم، بهره بانکی، سیاستهای اقتصادی و سیاسی، نرخ ارز و …، مواردی هستند که میتوانند به صورت مستقیم یا غیرمستقیم در سودآوری شرکت و در نتیجه قیمت سهام آن تاثیرگذار باشند. توجه کنید که کنترل این ریسکها در اختیار سرمایهگذار نبوده و به نوعی مربوط سیستم است.
ریسکی که مربوط به کل بازار است، ریسک سیستماتیک نامیده میشود. این نوع ریسک که به «ریسک غیرقابلحذف» یا «ریسک بازار» نیز شناخته شده، بر کل بازار و نه فقط سهام یک شرکت یا صنعت خاص تأثیر میگذارد. این نوع ریسک هم غیرقابلپیشبینی بوده و هم اجتناب کامل از آن امکانپذیر نیست.
اگر میخواهید بدانید یک اوراق بهادار خاص یا یک صندوق سرمایهگذاری یا یک پرتفوی سهام چقدر ریسک سیستماتیک دارد، میتوانید نگاهی به بتای آن بیندازید. بتا مشخص میکند که یک سرمایه گذاری در مقایسه با کل بازار چه میزان بیثباتتر و نوسانپذیرتر است. به لحاظ آماری بتای بیشتر از یک یعنی سرمایهگذاری در سهام مورد نظر از ریسک بیشتری نسبت به بازار برخوردار است و بتای کمتر از یک به این معنی است که ریسک دارایی نسبت به بازار کمتر است و بتای برابر با یک یعنی ریسک دارایی و بازار با هم برابر هستند.
خواندن این مقاله شاید برای شما جالب باشد : نوسان گیری در بورس
ریسک غیر سیستماتیک (قابل اجتناب):
به آن دسته از ریسکهایی که بتوان با استفاده از برخی روشها از آنها اجتناب کرد، ریسکهای غیرسیستماتیک یا قابل اجتناب می گویند. مثلا در بازار سرمایه (بورس)، این ریسکها معمولا به عوامل کلان اقتصادی وابسته نبوده و ناشی از خصوصیات خاص شرکتها هستند. برای مثال، اگر شرکتی که سهامش را خریدهاید مدیریت ضعیفی داشته باشد یا شرکت توان رقابت با سایر شرکتها را نداشته باشد، ریسکهای حاصله، ریسک غیر سیستماتیک است. این ریسکها اغلب منشأ درونی دارند و علت بروز آن، به داخل شرکتها مربوط است.
ریسک غیر سیستماتیک را «ریسک مشخص» هم میگویند. این ریسک یکی از انواع ریسکهای سرمایهگذاری بوده و ناشی از ریسک منحصر بفرد شرکت یا صنعتی خاص است که در آن سرمایهگذاری میکنید.
همانطور که اشاره شد ریسک غیرسیستماتیک مربوط به اخبار مختص یک سهم یا یک صنعت خاص است؛ مثلا وقتی کارکنان شرکتی که در آن سرمایهگذاری کردهاید، اعتصاب میکنند؛ ریسک غیر سیستماتیک بر قیمت سهام آن تاثیر گذاشته و از ارزش آن میکاهد. همچنین بحث تغییرات تعرفه واردات خودرو، تغییرات نرخ خوراک پتروشیمیها، تغییرات نرخ سوخت سیمانیها و تغییرات نرخ بهره مالکانه سنگآهنیها، نمونههایی از ریسک غیر سیستماتیک در صنایع مختلف هستند.
در زیر انواع ریسک در بازار بورس را بهطور مختصر معرفی میکنم.
ریسک مالی
فرض کنید شما در سهام شرکت آلیبالی سرمایه گذاری کردهاید و سهام آن را در قیمت ۳۷۰ تومان خریدهاید. حالا بعد از مدتی، شرکت آلیبالی با مشکلاتی در فرآیند تولید و فروش روبرو میشود و نمیتواند محصولات خود را بفروشد و تعهدات خود را عملی کند و لذا با جدیتر شدن مشکلات، شرکت اعلام ورشکستگی میکند. حالا شما صاحب سهام یک شرکت ورشکسته هستید که سهامتان در بازار هیچ ارزشی ندارد. به چنین ریسکی که همواره در بازار بورس سرمایه گذاران را تهدید میکند، ریسک مالی گفته میشود.
راهحل در امان ماندن از ریسک مالی چیست؟ برای اینکه ریسک مالی سرمایه گذاری خود را کاهش دهید لازم است قبل از خرید سهام، اطلاعات کافی در مورد آن جمعآوری کنید و این اطلاعات را تجزیهوتحلیل کنید (نگران نباشید، ما در مدیرمالی به شما کمک خواهیم کرد). توجه داشته باشید یک تحقیق کامل تا حدودی برنامهریزی و کمی شم مالی تا حد زیادی ریسک مالی را کاهش میدهد.
خواندن این مقاله شاید برای شما جالب باشد : آشنایی با اوراق اختیار فروش تبعی
ریسک نرخ بهره
وقتی تاریخچه این ریسک را در بازارهای جهانی بررسی میکنیم، میبینم که ریسک نرخ بهره ، در بیشتر موارد اوراق بهادار با درآمد ثابت را تحت تأثیر قرار میدهد، اما با توجه به ربوی بودن آن به شکل معمول و جهانیاش در اقتصاد ما تعریف نمیشود؛ اما میتوان نرخ بهره بانکی را بهعنوان نرخ بهره عمومی در نظر گرفت.
حالا فرض کنید هفته گذشته در اوراق مشارکت دولتی با نرخ علیالحساب ۲۱ درصد سرمایهگذاری کردید، در آن روز، نرخ سپردههای بانکی بلندمدت ۱۸ درصد بود؛ بنابراین سرمایهگذاری در اوراق مشارکت دولتی بازده بالاتری داشت. حالا اگر دولت به بانکها اجازه دهد که نرخ سپردههایشان را تا حداکثر ۲۵ درصد افزایش بدهند چه اتفاقی میافتد؟ اوراق مشارکتی که شما پیشازاین خریدهاید، ارزش خود را تا حد زیادی از دست خواهد داد!
این تنها اثر مخرب ریسک نرخ بهره نیست. افزایش نرخ بهره باعث میشود نرخ وام دهی بانکها هم افزایش یابد و درنتیجه هزینه تأمین مالی شرکتهای بورسی بیشتر شود. افزایش هزینههای مربوط به تأمین مالی شرکتها ممکن است بر تولید و فروش آنها اثر بگذارد و شرکتها با مشکلاتی روبرو شوند. همینطور افزایش نرخ بهره بانکی باعث خروج سرمایه از بازار بورس به سمت بانکها و کاهش نقدینگی بازار بورس میشود که رکود در بازار بورس را به دنبال خواهد داشت.
برای مقابله با این ریسک همواره نیمنگاهی به جریانات کلی اقتصاد و همینطور قوانین و مقررات بانک مرکزی داشته باشید، پس انداز خود را فقط در یک نوع دارایی سرمایهگذاری نکنید. بهتر است آن را در منابع مختلف نظیر سپردههای بانکی، اوراق مشارکت و سهام بورسی سرمایهگذاری کنید.
ریسک بازار
بازار بورس از چندین هزار نفر سرمایهگذار تشکیلشده که روزانه خریدوفروش میکنند. برآیند تصمیمگیری این سرمایه گذاران است که مشخص میکند قیمت یک سهم افزایش یابد یا کاهش. یک سهم هرچقدر هم که خوب باشد، درصورتیکه اغلب سرمایه گذاران تصمیم به فروش آن بگیرند، با مازاد عرضه و کمبود تقاضا روبرو خواهد شد و درنتیجه قیمت آن کاهش مییابد. برعکس سهمی که تقاضای بیشازاندازه برای آن باشد، به دلیل کمبود عرضه قیمتش افزایش مییابد. نوسانات قیمت سهام در بازار، ریسک بازار را برای سرمایهگذاران به وجود میآورد.
باید توجه داشت که بازار بورس ماهیتاً نوسان پذیر است، بنابراین اگر پیش از خرید خود با دقت تحقیق کردهاید و از خرید خود مطمئن هستید، فریب نوسانات روزانه و کوتاه مدت را نخورید… بلند مدت فکر کنید.
ریسک تورم
اگر تورم سالیاته کشور حدود ۱۵ درصد باشد و شما در سرمایهگذاری خود بتوانید ۶۰ درصد بازدهی کسب کنید، بازدهی شما مطلوب است زیرا که ۴۵ درصد بیشتر از تورم به دست آورده اید و در واقع قدرت خرید شما به اندازه ۴۵ درصد بیشتر شده است. حال اگر تورم به ۳۰ درصد افزایش پیدا کند و بازدهی شما همان عدد ۶۰ درصد باشد، چه اتفاقی میافتد؟! آیا باز هم این سرمایهگذاری جذاب خواهد بود؟! به این نوع ریسک که ناشی از افزایش تورم کشور است ریسک تورم میگویند.
ریسک سیاسی
ریسک سیاسی نوعی از ریسک مالی به حساب میآید که در آن، دولت یک کشور بصورت ناگهانی سیاستهای خود را تغییر دهد. این ریسک عامل بزرگیست که باعث کاهش سرمایهگذاری خارجی در کشورهای در حال توسعه و جهان سوم میشود.
عدم ثبات در اوضاع سیاسی که به مسائل اقتصادی یک کشور آسیب بزند، به طور مستقیم بر عملکرد بنگاههای اقتصادی فعال در آن کشور تأثیر میگذارد. هر اندازه بیثباتی سیاسی و اقتصاد افزایش یابد، عملکرد بنگاههای اقتصادی بیشتر با مشکل روبرو میشود. به این ریسک، ریسک سیاسی یا اصطلاحا ریسک کشور نیز میگویند
ریسک شخصی
منشأ ریسک های سرمایه گذاری همیشه بازار و عوامل اقتصادی نیست. گاهی سرمایه گذاران خودشان سرمایه گذاری خود را دچار خطر میکنند. فرض کنید شما ۵ میلیون تومان در سهامی سرمایهگذاری کردهاید. حالا قیمت سهام تحت تأثیر عوامل مقطعی، کاهشیافته و ارزش سرمایهگذاری شما به ۴ میلیون تومان رسیده است. علیرغم اینکه شما باهدف بلندمدت در این سهام سرمایه گذاری کردهاید، اما ناگهان رخدادی پیش میآید که شما به پول سرمایهگذاری شده احتیاج پیدا میکنید. پس مجبورید سهام خود را با زیان بفروشید. این نوع خطر، ریسک شخصی نام دارد.
ریسک احساسی
منطق و انضباط در سرمایه گذاری از اصول اولیه ورود به بازار بورس است؛ اما همه ما انسان هستیم و گاهی مغلوب احساساتمان میشویم. نتیجه اینکه ضرر میکنیم! یاد بگیرید حریص نباشید، به خاطر ترس از زیان، دست از سرمایهگذاری نکشید و عاشق سهامتان نشوید و بهموقع آنها را بفروشید.
نکته نهایی اینکه اجازه ندهید ریسک سرمایهگذاری شما را بترساند، چراکه زندگی کردن همراه با ریسک و خطر است. مطمئن باشید که همه انواع ریسک ها را یاد گرفتهاید و سعی کنید دانشتان را در مورد انواع ریسک در بازار بورس سرمایه گذاری بیشتر کنید و اثرات آنها بر اهداف مالی و سرمایهگذاری خود مدیریت کنید.
برای دریافت اطلاعات بیشتر در زمینه انواع ریسک در بورس با شماره ها درج شده در سایت در تماس باشید.